عزاداری به سبک ایرانی‌: چک‌چکو [مجموعه‌عکس]

جام جم سرا: محرم فرصت مناسبی است برای سفر به قصد آشنایی با این آداب و رسوم. سالی یک بار این فرصت پیش می‌آید که از نزدیک با آداب و رسوم چنین ایامی از نزدیک آشنا شوید. به‌ویژه دهه محرم برای کسانی که به عکاسی علاقه‌مند هستند، فرصت مناسبی است تا این مراسم را در قاب تصویر خود برای همیشه به ثبت برسانند. از آنجا که تاسوعا و عاشورا نزدیک است در این مجال به معرفی برخی از آداب و رسوم محرم در شهرهای مختلف می‌پردازیم تا اگر می‌خواهید مقصدی را برای سفر انتخاب کنید بهتر بتوانید برنامه‌ریزی کنید.

چک‌چکو؛ صدای سُم اسبها

آئین چک چکو، شکل سمبلیکی از واقعه روز عاشوراست.پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش، لشکریان یزید با اسب بر جنازهٔ شهدا تاختند. در مراسم نمادین چک چکو، صدایی که از برخورد سنگ‌ها بلند می‌شود یادآور صدای سُم‌کوبی اشقیا بر اجساد اولیاست. این مراسم در استهبان استان فارس برگزار می‌شود.

تعبیر دیگری نیز از این مراسم به دست داده شده (برگرفته از کتاب «فرهنگ مردم استهبان» نوشته محمد رضا آل ابراهیم) که گفته می‌شود واژهٔ «چک چک» از صدای برخورد شمشیر‌ها (چکاچک) گرفته شده است و «چک چکو» در واقع نوعی تعزیه و نمایش سنگپرانی است؛ زیرا عزاداران با برداشتن دو سنگ (البته امروزه از دو قطعه چوب تراش خورده استفاده می‌کنند) و بر اساس آهنگ گفتار مرثیه خوان، دست‌ها را بالای سر برده و دو بار -بافاصلهٔ زمانی کم و پشت سر هم- سنگ‌ها را به هم می‌زنند، سپس دولا می‌شوند و سنگ‌ها را در میان پا‌ها، دو بار دیگر با‌‌ همان ریتم قبلی به هم می‌زنند و پس از آن قد راست می‌کنند و روی یک پاشنهٔ پا می‌چرخند و یک قدم به جلو می‌گذارند و در قدم بعدی، بی‌درنگ سنگ‌ها را بالای سر برده وهمان حرکات قبلی را تکرار می‌کنند. عزاداران در یک ردیف و با فاصلهٔ یک قدم از یکدیگر به صورت قوسی قرار می‌گیرند و می‌چرخند و مرثیه‌خوان در مرکز دایره می‌ایستد. بتدریج بر تعداد سوگواران افزوده می‌شود و قوس بزرگ و بزرگ‌تر می‌گردد تا به صورت دایره‌ای در می‌آید.

(عکس: عرفان سامانفر/تسنیم)